आयएएस हे भारताच्या नागरी सेवेतील सर्वात प्रतिष्ठित पद आहे, या पदाच्या प्रतिष्ठेच्या आणि सामर्थ्याच्या आधारावर या पदावर केवळ पात्र व्यक्तीच पोहोचू शकतील, या अनुषंगाने तेही निश्चित करण्यात आले आहे. या पदावर अनेक उमेदवार निवडू इच्छितात, परंतु केवळ मेहनती आणि शिस्तप्रिय लोकच या पदापर्यंत पोहोचू शकतात.
भारतीय प्रशासकीय सेवेतील सर्वोच्च पद आयएएसला देण्यात आलेले आहे. भारतीय नागरी सेवेत निवड होणे ही अभिमानाची बाब आहे. तुम्हाला फक्त नोकरी मिळत नाही तर योग्य प्रकारे देशसेवा करण्याची संधी मिळत असते. नागरी सेवांद्वारे 24 सेवांसाठी ही परीक्षा घेतली जाते ज्यामध्ये IFS, IPS, IRS लाईक ग्रेड ‘अ’ पोस्ट समाविष्ट आहे.
IAS हा कार्यकारिणीचा स्थायी सदस्य आहे ज्यामध्ये निवडणूक नसून निवड आहे. देशातील विकास आणि समतोल यासाठी शासन आणि प्रशासन एकत्र काम करतात. आज आपण जाणून घेऊ की आयएएस होण्याची सुरुवात कशी करावी, तसेच अभ्यासासाठी Strategy काय असायला हवी, आणि IAS चा पगार किती आहे आणि पात्रता काय आहे, या विषयावर देखील तपशीलवार चर्चा करू.
आयएएस अधिकारी हे सिव्हिल सर्व्हिसेसमधील सर्वोच्च पद मानले जाते, ज्यासाठी केवळ उत्कृष्ट उमेदवारांची निवड केली जाते. कोणत्याही उत्कृष्ट पदासाठी, केवळ आयएएस पदाला प्राधान्य दिले जाते, मग ते केंद्र सरकारचे सचिव असो किंवा जिल्ह्याचे जिल्हा दंडाधिकारी. IAS अधिकारी हा भारतीय प्रशासनातील सर्वोच्च दर्जाचा अधिकारी मानला जातो.
Table of Contents
IAS चे पूर्ण रूप काय आहे?
IAS – Indian Administrative Service (भारतीय प्रशासकीय सेवा)
आयएएस कसे व्हायचे?
केंद्रीय लोकसेवा आयोग (UPSC) सिव्हिल सर्व्हिसेस ही परीक्षा आयोजित करते, जर तुम्ही या परीक्षेचे स्वरूप आणि प्रक्रिया काळजीपूर्वक पाहिली तर ही परीक्षा उत्तीर्ण होणे फार कठीण नाही, परंतु यासाठी तुम्ही स्वतःला किती केंद्रित ठेवू शकता यावर ते अवलंबून आहे.
जर तुम्ही तुमच्या जीवनाचा उद्देश आयएएस बनवला असेल तर तुम्ही या पदासाठी सर्वात योग्य व्यक्ती आहात. आता तुम्ही आयएएस होण्यासाठी पदवी स्तरापासून तयारी करावी. यामुळे तुम्हाला ही परीक्षा उत्तीर्ण होण्यासाठी पुरेसा वेळ मिळेल.
सर्वप्रथम तुम्हाला परीक्षेचे स्वरूप समजून घ्यावे लागेल. यानंतर तुम्हाला तुमच्या सकारात्मक आणि नकारात्मक मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित करावे लागेल. तुम्ही तुमचे नकारात्मक बिंदू दूर करण्यासाठी प्रयत्न सुरू केले पाहिजेत
पात्रता
वयोमर्यादा
सामान्य श्रेणीसाठी उच्च वयोमर्यादा 32 वर्षे आहे, ओबीसी 35 वर्षे (ओबीसी नॉन क्रीमी लेयरसाठी) आणि इतर राखीव चौरस SC/ST साठी 37 वर्षे
शैक्षणिक पात्रता
मान्यताप्राप्त संस्थेकडून पदवी परीक्षा उत्तीर्ण होणे अनिवार्य आहे.
टीप: नागरी सेवा परीक्षेची सूचना UPSC द्वारे फेब्रुवारी महिन्यात प्रकाशित केली जाते.
IAS परीक्षेचे स्वरूप
प्राथमिक परीक्षा
प्राथमिक परीक्षेत सामान्य अध्ययनाचे दोन पेपर आहेत, प्रत्येक पेपरसाठी 200 गुण निश्चित आहेत. या परीक्षेत वस्तुनिष्ठ प्रश्न विचारले जातात, प्रत्येक चुकीच्या उत्तरासाठी एक तृतीयांश गुण वजा केला जातो. त्यामुळे जर तुम्हाला प्रश्नाचे बरोबर उत्तर माहित असेल तर तुम्ही उत्तर द्यावे कारण जास्तीत जास्त एक किंवा दोन गुण कमी असल्यास उमेदवारांना नापास घोषित केले जाते. यामुळे तुमची सर्व मेहनत व्यर्थ जाऊ शकते.
IAS मुख्य परीक्षा
IAS प्राथमिक परीक्षेनंतर, मुख्य परीक्षेत सहभागी होण्यासाठी अधिसूचना जारी केली जाते, जे उमेदवार प्राथमिक परीक्षेत पात्र ठरले आहेत तेच या परीक्षेत सहभागी होऊ शकतात.
या परीक्षेत एकूण नऊ प्रश्नपत्रिका असून त्या सर्व निबंध प्रकारातील आहेत. प्रत्येक पेपरमध्ये, तुम्हाला दिलेला विषय योग्यरित्या समजावून लिहायचा आहे.
मुलाखत
मुख्य परीक्षेनंतर, आयोगाद्वारे मुलाखतीचे आयोजन केले जाते, ज्या उमेदवारांना मुख्य परीक्षेत यशस्वी घोषित केले जाते ते मुलाखतीत भाग घेऊ शकतात.
आयएएस अधिकारी प्रशिक्षण
UPSC द्वारे घेतलेल्या परीक्षेच्या सर्व टप्प्यांमध्ये यश मिळाले की त्यानंतर आयोगाकडून गुणवत्ता यादी काढली जाते, त्याआधारे उमेदवारांची निवड कोणत्या पदासाठी करायची, हे ठरविले जाते. गुणवत्ता यादीतील सर्वोच्च उमेदवारांना IAS श्रेणी दिली जाते, उर्वरित इतर पदे यादीतील त्यांच्या स्थानाच्या आधारावर वितरीत केली जातात.
त्यानंतर, निवडलेल्या उमेदवारांना LBSNAA येथे 2 वर्षांचे प्रशिक्षण दिले जाते आणि त्यानंतर लोक प्रशासनात एमए पदवी दिली जाते.
IAS वेतन आणि भत्ते (भत्ता)
पगार
एका IAS ला दरमहा सुमारे 56100 ते 250000 रुपये पगार दिला जातो.
राहण्याची सोय
आयएसच्या तैनातीसह, पोस्टिंग होत असलेल्या जिल्ह्याच्या किंवा राज्याच्या प्रतिबंधित भागात डुप्लेक्स बंगला प्रदान केला जातो. हा लाभ त्याला जिल्हा/आयुक्त किंवा मुख्यालयात तैनात असला तरीही दिला जातो.
वाहतूक
एका IAS अधिकाऱ्याला प्रवासासाठी किमान 1 आणि जास्तीत जास्त 3 सरकारी वाहन चालक दिले जातात. वाहनाच्या इंधनाचा आणि देखभालीचा भार सरकार उचलते.
IAS कर्तव्य आणि जबाबदारी
- आयएएस म्हणून महसुलाशी संबंधित काम करावे लागते, जसे की महसूल गोळा करणे इ.
- जिल्ह्यातील कायदा व सुव्यवस्था राखण्यासाठी.
- कार्यकारी दंडाधिकारी म्हणून काम करावे लागते.
- IAS ला मुख्य विकास अधिकारी (CDO) किंवा जिल्हा विकास आयुक्त म्हणून काम करावे लागते.
- जिल्ह्यात राज्य सरकार आणि केंद्र सरकार च्या धोरणांची प्रभावीपणे अंमलबजावणी करणे.
- धोरणांचे निरीक्षण करण्यासाठी अचानक भेटी देण्यासाठी प्रवास करणे.
- आर्थिक बाबींच्या निकषांनुसार सार्वजनिक निधीवरील खर्चाचे परीक्षण करणे.
- सहसचिव, उपसचिव या नात्याने सरकारचे धोरण बनवताना आणि धोरणांना अंतिम स्वरूप देण्यासाठी सल्ला देणे.
- शासनाचे दैनंदिन कामकाज हाताळण्याची जबाबदारी घेणे.
आयएएस पद
- SDO / SDM / सह जिल्हाधिकारी / मुख्य विकास अधिकारी (CDO)
- जिल्हा दंडाधिकारी / जिल्हाधिकारी / उपायुक्त
- विभागीय आयुक्त
- सदस्य महसूल मंडळ
- महसूल मंडळाचे अध्यक्ष
आयएएस अधिकाऱ्याची शक्ती
आयएएस अधिकारी हा एखाद्या जिल्ह्याचा किंवा विभागाचा प्रमुख असतो, विभागातील प्रत्येक कामासाठी तो जबाबदार असतो, तो आपल्या अधिनस्थ कर्मचाऱ्यांना निर्देश देतो, कामात कोणत्याही प्रकारचा निष्काळजीपणा आढळल्यास तो कर्मचाऱ्यांना जबाबदार ठरवू शकतो आणि त्यांच्या विरुद्ध ठोस कारवाई करतो.
तो कर्मचार्‍यांना निलंबित करू शकतो आणि जर कोणत्या कर्मचार्‍याने कायद्याच्या विरोधात काम केले तर त्याच्याविरुद्ध एफ आय आर दाखल करू शकतो आणि सरकारकडून बरखास्तीची शिफारस करू शकतो.
FAQ (IAS संबंधित वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न)
तुम्ही बारावीनंतर आयएएस परीक्षेसाठी पात्र नसाल, यासाठी तुम्हाला आधी ग्रॅज्युएशन पूर्ण करावे लागेल.
मान्यताप्राप्त विद्यापीठातून कोणत्याही माध्यमात बॅचलर पदवी.
दरवर्षी आवश्यकतेनुसार IAS पदांची संख्या वाढते आणि कमी होते.
हा पूर्णपणे वैयक्तिक निर्णय आहे जो तुम्हाला तुमच्या सोयीनुसार आणि विषयातील पकड यानुसार निवडायचा आहे.
तुम्हाला IAS अधिकारी कसे व्हावे (How to become an IAS Officer) हा लेख आवडला असल्यास नक्की तुमचा अभिप्राय कमेंट बॉक्समध्ये कळवा…