IPS म्हणजे काय?

• IPS अधिकारी पदाची स्थापना सन 1948 मध्ये झाली. IPS संवर्ग गृह मंत्रालयाच्या अखत्यारीत आहे कारण, त्यावर पूर्णपणे गृह मंत्रालयाचे नियंत्रण आहे.
• हा गट ‘अ’ स्तराचा अधिकारी असतो जो जिल्हा किंवा त्याच्या क्षेत्राची कायदा व सुव्यवस्था हाताळण्यासाठी जबाबदार असतो. ते त्या भागातील पोलीस दलाचे प्रमुख असून संपूर्ण पोलीस प्रशासन त्यांच्या हाताखाली काम करते. IPS ही एक कठीण आणि लढाऊ सेवा आहे ज्यामध्ये कर्तव्य आणि सचोटीने सेवा करण्याची शपथ घेतली जाते. जिल्ह्यात एसपी एकतर एसीपीची तैनाती हे आयपीएस रँक ऑफिसरच्या स्तरावर आहे, म्हणजे या पदांवर फक्त आयपीएस पात्रांची नियुक्ती केली जाते. काही पीसीएस पदेही कोट्याच्या आधारे पदोन्नतीने दिली जातात.
• IPS चे पूर्ण रूप Indian Police Service (भारतीय पोलीस सेवा) असे आहे.

आयपीएस अधिकारी कसे व्हायचे?

जर तुम्हाला आयपीएस अधिकारी बनायचे असेल, तर त्यासाठीची पात्रता आणि योग्यता तीच आहे जी आयएएस अधिकारी होण्यासाठी आवश्यक आहे. आयपीएस अधिकारी होण्यासाठी UPSC द्वारे आयोजित नागरी सेवा परीक्षा उत्तीर्ण होणे आवश्यक आहे. UPSC परीक्षा वर्षातून एकदा घेतली जाते, ज्याची जाहिरात फेब्रुवारी महिन्यात प्रकाशित केली जाते आणि आयोगाकडून जून महिन्यात परीक्षा घेतली जाते. आयपीएस अधिकारी होण्यासाठी, तुमच्याकडे आयोगाने स्थापित केलेली पात्रता किंवा पात्रता असणे आवश्यक आहे, ज्यासाठी तुम्ही दिलेल्या मुद्यांवर काम केले पाहिजे.

पात्रता –

शैक्षणिक पात्रता –

आयपीएस होण्यासाठी उमेदवारांना मान्यताप्राप्त संस्थेतून पदवीधर असणे अनिवार्य आहे, पदवीच्या अंतिम वर्षातील विद्यार्थीही या परीक्षेला बसू शकतात.

वयोमर्यादा –

IPS साठी अर्ज करणाऱ्या उमेदवाराचे वय 21 ते 32 वर्षांच्या दरम्यान असावे. राखीव प्रवर्गातील उमेदवारांना सूट देण्यात आली आहे.

शारीरिक पात्रता

उमेदवाराची उंची

या पदासाठी पुरुष उमेदवारांची उंची 165 सेमी, राखीव प्रवर्गातील उमेदवारांसाठी 160 सेमी आणि महिला उमेदवारांसाठी 150 सेमी उंची असणे आवश्यक आहे. राखीव प्रवर्गातील महिला उमेदवारांसाठी, ते 145 सें.मी.

शिवणे

पुरुष उमेदवारांसाठी किमान 84 सेमी आणि महिला उमेदवारांसाठी 79 सेमी निश्चित केले आहे.

दृष्टी

आयपीएस पोस्टसाठी नेत्र साइट 6/6 किंवा 6/9 असावी. दृष्टी 6/12 किंवा 6/9 कमजोर डोळ्यांसाठी आवश्यक आहे.

टीप: माहितीची पुष्टी करण्यासाठी, निश्चितपणे UPSC IPS जाहिरात तपासा. तुम्ही वरील दिलेल्या IPS निकषांची पूर्तता केल्यास तुम्ही नागरी सेवा परीक्षेसाठी ऑनलाइन अर्ज करू शकता.

IPS परीक्षेची तयारी कशी करावी?

आयपीएस व्हायचे असेल तर नागरी सेवांचा सखोल अभ्यास करावा. नागरी सेवांद्वारे, केवळ उत्कृष्ट उमेदवार निवडले जातात आणि देशातील सर्वोच्च प्रशासकीय पदांवर नियुक्त केले जातात. तुम्हालाही आयपीएस म्हणून देशाच्या या उत्कृष्ट सेवेत काम करायचे असेल, तर परीक्षेत चांगली कामगिरी करावी लागेल. तुम्ही आयएएस अधिकारी व्हाल की आयपीएस, त्याची निवड तुमच्या गुणवत्ता यादीवर अवलंबून असेल. तुम्ही UPSC परीक्षेसाठी अर्ज केल्यास तुम्हाला खालील पायऱ्या पार कराव्या लागतील:-

प्राथमिक परीक्षा

या परीक्षेत तुम्ही सामान्य अध्ययन आणि CSAT दोन्ही पेपरमध्ये पात्र असणे आवश्यक आहे. या टप्प्यात किमान 5 लाख उमेदवार हजर होतात आणि प्रिलिम उत्तीर्ण झाल्यानंतर त्यांना मुख्य परीक्षेसाठी निवडले जाते. ही परीक्षा वस्तुनिष्ठ प्रकारची आहे, ज्याला वस्तुनिष्ठ प्रश्नपत्रिका असेही म्हणतात. या टप्प्यातील गुण गुणवत्ता यादीत गणले जात नाहीत.

मुख्य परीक्षा

या परीक्षेत तुम्हाला UPSC सामान्य अध्ययनाच्या सर्व प्रश्नपत्रिका विचारल्या जातात. ही परीक्षा वर्णनात्मक स्वरूपात आहे आणि या पेपरच्या आधारे सर्वात सखोल विषयाचे आकलन निश्चित केले जाते. या पेपर्सच्या आधारे मेरिट लिस्ट तयार केली जाते, ज्यामध्ये मुलाखतीचे क्रमांकही जोडले जातात. ही परीक्षा ५ दिवस चालते, ज्यामध्ये जीएस पेपर, निबंध आणि अनिवार्य भाषेवर आधारित प्रश्नपत्रिका असतात.

IPS मुलाखत (वैयक्तिक मुलाखत)

हा परीक्षेचा शेवटचा टप्पा आहे आणि अंतिम देखील आहे. जर तुम्ही मुख्य परीक्षेत चांगले गुण मिळवले असतील पण मुलाखतीत चांगले गुण मिळवू शकले नाहीत तर तुम्हाला कमी रँकवर समाधान मानावे लागेल. कमिशन पॅनल सुमारे 45 मिनिटांसाठी तुमची मुलाखत घेतो ज्यामध्ये तुमचे व्यक्तिमत्व तपासले जाते. तुम्हाला तार्किक प्रश्न विचारले जातात आणि तुमच्या प्रतिक्रिया आणि विचाराच्या आधारे तुम्हाला गुण दिले जातात. सर्व प्रश्नांची उत्तरे देणे आवश्यक नाही आणि आपण प्रश्न वगळू शकता.

गुणवत्ता यादीचे निर्धारण

सर्व टप्पे पूर्ण झाल्यानंतर आयोग मुख्य परीक्षा आणि मुलाखतीच्या आधारे गुणवत्ता यादी जाहीर करते. टॉपर्सना IAS, IPS, IFS, IRS सारख्या रँकने सन्मानित केले जाते.

प्रशिक्षण (IPS प्रशिक्षण)

गुणवत्ता यादीनंतर, सर्व पात्र उमेदवार आयपीएस अधिकाऱ्यांना LBSNAA प्रशिक्षण अकादमी येथे सहा महिन्यांचे प्रशिक्षण दिले जाते आणि त्यानंतर हैदराबाद येथील सरदार वल्लभभाई पटेल पोलिस अकादमीमध्ये प्रशिक्षण दिले जाते. तेथे त्यांना भारतीय दंड संहिता, विशेष कायदा आणि गुन्हेगारी शास्त्राचे प्रशिक्षण दिले जाते.

आयपीएस अधिकाऱ्याला किती पगार आणि भत्ते मिळतात?

त्यांच्या पद आणि प्रतिष्ठेनुसार पगारासह इतर प्रकारचे भत्तेही आयपीएस अधिकाऱ्याला दिले जातात. नवनियुक्त आयपीएस अधिकाऱ्याला सुमारे ५६,१०० रुपये पगार दिला जातो. पगार आणि भत्तेही ज्येष्ठतेनुसार वाढतच राहतात.

आयपीएस पेपरची माहिती – IPS Paper Mahiti

सामान्य अभ्यास

• पेपर-I: निबंध लेखन – हे 250 गुणांचे असेल.
• पेपर II: सामान्य अध्ययन-१ – या अंतर्गत भारतीय वारसा आणि संस्कृती, जगाचा इतिहास आणि समाज, भूगोल असे विषय असतील, ते २५० गुणांचे असतील.
• पेपर III: सामान्य अध्ययन-II – या अंतर्गत शासन, राज्यघटना, राजेशाही, सामाजिक न्याय आणि आंतरराष्ट्रीय संबंध हे विषय असतील – ते 250 गुणांचे असतील.
• पेपर IV: सामान्य अध्ययन-III – तंत्रज्ञान, आर्थिक विकास, जैव-विविधता, पर्यावरण, सुरक्षा आणि आपत्ती व्यवस्थापन इत्यादी विषय असतील. ते 250 गुणांचे असतील.
• पेपर V: सामान्य अध्ययन-IV या अंतर्गत समाविष्ट असलेले विषय असतील – नैतिकता, सचोटी, योग्यता – ते 250 गुणांचे असतील.
• पेपर VI: ऐच्छिक विषय: पेपर-I – हा 250 गुणांचा असेल.
• पेपर VII: पर्यायी विषय: पेपर-II – तो 250 गुणांचा असेल.

एकूण गुण

• या पदासाठी एकूण 1750 गुणांची लेखी परीक्षा असेल.
• 275 गुणांसाठी मुलाखत होणार असते.
• एकूण गुणांची बेरीज 2025 अशी निश्चित करण्यात आली आहे.

आयपीएस परीक्षेत समाविष्ट असलेले विषय –

उमेदवार कृषी, पशुसंवर्धन आणि पशुवैद्यकीय विज्ञान, मानववंशशास्त्र, वनस्पतिशास्त्र, रसायनशास्त्र, स्थापत्य अभियांत्रिकी, वाणिज्य आणि लेखाशास्त्र, अर्थशास्त्र, इलेक्ट्रिकल अभियांत्रिकी, भूगोल, भूविज्ञान, इतिहास, कायदा, व्यवस्थापन, यांत्रिक अभियांत्रिकी, वैद्यकीय विज्ञान, तत्त्वज्ञान, भौतिकशास्त्र, या विषयांसाठी अर्ज करू शकतात. राज्यशास्त्र आणि आंतरराष्ट्रीय संबंध, मानसशास्त्र, सार्वजनिक प्रशासन, समाजशास्त्र, सांख्यिकी, प्राणीशास्त्र आणि भाषा (निवडलेले) हे वैकल्पिक विषय म्हणून निवडले जाऊ शकतात.

आयपीएस अधिकारी कोणती कामगिरी बजावतो?

• कायदा आणि कुख्यात गुन्हेगारांना गुन्हे करण्यापासून रोखणे हे आयपीएस अधिकाऱ्याचे मुख्य काम असते. आयपीएस अधिकारी गुन्हेगारांना शिक्षा देण्यासाठी त्यांना अटक करतात.
• यासोबतच तो गुन्हेगारी तसेच अंमली पदार्थांची तस्करी, मानवी तस्करी, सीमा सुरक्षा राखणे, दहशतवाद रोखणे, रेल्वे पोलीस आणि सायबर गुन्हे रोखण्याचे काम करतो. याशिवाय या सर्व अवैध कामांवर त्यांची नजर असते.
• तुम्हाला आयपीएस अधिकारी कसे व्हावे (How to become an IPS Officer) हा लेख आवडला असल्यास नक्की तुमचा अभिप्राय कमेंट बॉक्समध्ये कळवा…